Birleşik Krallık Neresidir?

Kuşkusuz İngiltere, modern zamanlarda adını en çok duyduğumuz bir iki ülkeden biridir. Ancak İngiltere’den bahsederken aynı ülkeye referans vere başka isimler de duyarız. Birleşik Krallık diye bir kavram vardır mesela ya da Britanya.Adına tescilli bir de imparatorluk vardır ki dünyanın hemen her yerinde bir toprak parçasına sahip olduğu için üzerinde güneş batmadığı kalıp cümlesini duymayan yoktur. Bu devletin başında bir kral var ve aynı zamanda Kanada, Avustralya ve adını kimsenin bilmediği irili ufaklı ada devletinin de kralı. İnanılmaz derecede kaotik duyulan bu idari karmaşayı aydınlatmaya çalışacağım.

Tanımlarla başlayalım. Büyük Britanya, meşhur adanın adıdır ve esasen coğrafi bir isimdir. Aslında Britanya Adaları diye bir takım adadır, İrlanda’yı da kapsadığı gibi Man Adası ve Jersey gibi birkaç küçük adayı da kapsar. Biz genelde büyük olanını biliriz; İngiltere, İskoçya ve Galler ülkeleri Büyük Britanya adası üzerindedir. Bi’ dakika! İngiltere? İskoçya? Galler? Kaç tane devlet var ortada? Peki Birleşik Krallık da neyin nesi?

Şimdi tane tane anlatalım.

1) Birleşik Krallık

Birleşik Krallık Haritası

Devletin resmi adı United Kingdom ya da Birleşik Krallıktır. Bu ise Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ifadesinin kısaltılmış halidir. Kendi içerisinde dört tane devletten oluşur. Her birinin kendi bayrağı ve başkenti olan bu dört devlet, bir çatı devlet altında birleşir, başında da bir kral vardır. Britanya Adası üzerinde İngiltere, İskoçya ve Galler olmak üzere üç tane devlet bulunur. Bunlara bir de İrlanda Adası üzerinde yer alan Kuzey İrlanda eklenir.

İngiltere

Bugün Türkiye’de İngiltere ifadesi kafa karıştırıcı bir biçimde, hem İngiltere ülkesine, hem de Birleşik Krallık’a tekabül eder. Bu ikisi arasındaki ayrımın Türkiye’den anlaşılmasına imkan yoktur. Birleşik Krallık’ın en kalabalık ülkesi olan İngiltere, bütün krallığın merkezi konumundadır. Toplam nüfusu 68 milyon olan Birleşik Krallık nüfusunun 57 milyonluk kısmı İngiltere’de yaşar. Göçmenleri hariç tuttuğumuz vakit ülke nüfusunun yerlisi neredeyse tamamen İngiliz etnik grubundan müteşekkildir ve İngilizce dili burada ortaya çıkmıştır.

Başka toplumlara karşı oldukça saygılı ve hoşgörülü olan İngilizler, kendi kültürleri konusunda ekseriyetle muhafazakardırlar. Burada şunu belirtmek isterim ki İngilizlik, kat’i suretle bir vatandaşlık bağı değildir. Çok net bir biçimde bir etnik gruba tekabül eder. “Ne mutlu İngilizim diyene” gibi bir durumdan söz edemeyiz; yani, “kendini İngiliz hissetmek” diye bir olgu yoktur. Tam aksine İngilizliğin, sadece kendilerine has bir kavram olduğunu düşünürler ve İngilizlik, dışarıdan katılımlara açık değildir. Alt kimlik olarak İngiliz kimliğine sıkıca bağlıdırlar ve üst kimlik olarak da British (Britanyalı) kimliğini kabul ederler. Bu şekilde krallığın tebaası içinde en büyük grubu teşkil ederler.

İskoçya

Krallığın ikinci büyük ülkesi İskoçyadır. Britanya Adası’nın kuzeyinde yer alan İskoçya, takriben 5.5 milyon gibi bir nüfusa sahiptir ve başkenti Edinburgh’dur. İskoçların, nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu bu ülkede İngilizce’ye ek olarak İskoç Galcesi (İskoçça) ve Scots (İngilizce ile İskoç Galcesi karışımı bir dil) de resmi dildir. Anglosaksonlar adaya gelmeden evvel o adada ikamet eden Keltler’in devamıdır. Kadim zamanda İngilizce konuşmuyor olan bu toplum, günümüzde neredeyse tamamen İngilizce konuşur ve İngilizce’yi de kendilerine has bir aksanla konuşur. Kırsal kesimde, özellikle de kuzey batıda ise ikinci dil olarak İskoç Galcesi halen konuşulur. Bir kişinin İskoç olup olmadığı, salt aksanına bakarak kolaylıkla anlaşılabilir. Kendilerini herhangi bir şekilde İngiliz kabul etmeyen ve ekseriyeti bu anlamda milliyetçi bir toplum olan İskoçlar, üstte British (Britanyalı) kimliği ile krallığa tabidir.

İskoçya - Highlands - SOnbahar
İskoçya Yüksek Kesimleri (Highlands) *

İskoçlar arasında ayrılıkçı eğilimler vardır. Hatta mecliste bulunan ve seçimlere giren SNP (Scottish National Party – İskoç Ulusal Partisi) açık olarak İskoçya’nın Birleşik Krallıktan ayrılması yönünde faaliyet yürütür. 2014 yılında bağımsızlık konusunda bir referandum da yapmış olan İskoçlar, %44.7’e karşı %55.3 ile Birleşik Krallık’ta kalmak yönünde irade beyan etmişlerdir.

Mimarisi ve tarihi ile dünyanın gezilmesi gereken en güzel yerlerinden biri olan İskoçya, İngiltere kadar göçmen içermemesi ve daha yerel bir yapısı olması sebebiyle İngiltere’ye kıyasla bir göçmen için bir tık daha zor olabilir. Ancak insanının çok daha sıcak kanlı, misafirperver ve iletişime açık olduğuna dair gözlemlerim var. Ayrıca kırsal kesimi ve Highlands olarak bilinen kırsal kesimi gerçek bir doğa mucizesidir.

Galler (Wales)

Galler’de bir köy **

Başkenti Cardiff olan bu küçük ve güzel ülke, Güney İngiltere’nin batısında yer alır. Takriben 3 milyon nüfusa sahiptir. Dünyada nüfusa oranla en çok kaleye sahip olan bu ülke, doğal güzelliği ile de belki de dünyanın en güzel yerlerinden biridir. Cardiff ve Swansea gibi birer liman şehrine sahip bu ülkenin köyleri inanılmaz huzurlu yerlerdir. İngiltere’ye göre bir tık daha dindar olan bu ülkede askerlik kültürün önemli bir parçasıdır. Ancak ayrılıkçı bir eğilim taşımazlar ancak İngilizlerle aralarındaki farkı her fırsatta vurgularlar. Tıpkı İskoçlar ve İrlandalılar gibi Keltler’in devamıdırlar. Oldukça sıcak kanlı ve dost canlısı olan Galler milletinden yakın arkadaşlarım oldu. Ayrıca ejderha içeren bayrakları, dünya üzerinde hayali bir varlığı içeren tek bayraktır.

Galler ülkesinde İngilizce’ye ek olarak Welsh ya da Gallerce diyeceğimiz bir dil daha konuşulur. Bu dilin kullanım oranı İskoç Galcesi ya da İrlanda Galcesi’ne kıyasla oldukça yaygındır. İlkokuldan zorunlu olarak okutulan bu dil, Galler ülkesinin %95’i tarafından bilinir. Yüzüklerin Efendisi filmindeki hayali dil olan Elfçe gibi duyulur. İngilizce ile neredeyse hiçbir alakası yoktur. Bu da Cardiff ve Swansea başta olmak üzere Galler şehirlerinin güzelliğine tav olup oraya yerleşen çok kişiyi şaşkına çevirir. “Biz çocuğumuz İngilizce eğitim görsün diye İngiltere’ye getirdik ama okulda sadece 3 milyon kişinin bildiği bir dili zorla öğretiyorlar” diye şikayetlenirler. İşte bu yazının teması da bu biraz, “o çocuğu İngiltere’ye değil Birleşik Krallık’a getirdin tatlım” diyebilmek.

Kuzey İrlanda

Birleşik Krallık’ın en sıkıntılı yeridir. Nüfusunun tamamına yakını İrlandalı (Irish) etnik kökeninden gelir. Ayrıca bazı istatistiklere göre Avrupa genelinde yabancılara karşı şiddetin en yaygın olduğu yerdir.

İrlanda meselesini biraz açmak gerek. Öncelikle, iki tane İrlanda var piyasada. Birisi başkenti Dublin olan İrlanda Cumhuriyeti, diğeri ise başkenti Belfast olan ve Birleşik Krallık’a bağlı Kuzey İrlanda. Şimdi akıl yürütme ile “madem biri Kuzey İrlanda diğeri de Güney İrlandadır o zaman” gibi bir sonuca varmayın, büyük kavga çıkar. İrlanda Cumhuriyeti, eskiden Birleşik Krallık’ın parçasıyken bir sürü meseleden sonra bağımsız bir devlet haline gelmiştir. Ancak Kuzey İrlanda halkı İrlandalı olsa da Birleşik Krallık’ın bir parçası olarak kalmıştır. İrlanda kelimesi ise her ikisine birden tekabül eder. Günümüzde iki İrlanda arasında fiilen bir sınır yoktur, kimlik kontrolü yapılmaz.

İrlanda ve Birleşik Krallık arasında enteresan bir geçişkenlik vardır. Az önce söyledik, fiilen bir sınır yok. Ayrıca, bu iki devletten herhangi birinin pasaportuna sahip olan birisi, diğer ülkenin vatandaşının sahip olduğu seçme ve seçilme hakkı da dahil bütün haklara sahiptir. Yani, İrlandalı olsun olmasın herhangi bir Birleşik Krallık vatandaşı, İrlanda Cumhuriyeti’ne gidip orada milletvekili olabilir. Kısacası resmiyette ayrı olan bu iki devletin milletleri arasında bir fark yoktur. İki devlete dağılmış olsalar da İrlandalılar tek bir ulustur. Gerçek anlamda iki devlet bir millet yani.

Bir de dünyanın hiçbir yerinde olmazsa olmaz, şiddete başvuran ayrılıkçılar burada da zuhur etmiştir. Kuzey İrlanda’daki Birleşik Krallık varlığının sona erip, iki İrlanda’nın birleşmesi için terör faaliyetlerine girişmiş olan İRA, yıllar içinde Kuzey İrlanda’nın canına okudu. Kuzey İrlanda, Birleşik Krallık’ın geri kalanına göre hem daha güvensiz, hem de daha az gelişmiş bir yer haline gelmiştir. Şunu da belirtelim, iki İrlanda arasındaki fark tamamen dindir. Kuzey İrlanda çoğunlukla Protestan, İrlanda Cumhuriyeti ise Katoliktir. Adadaki Katolik – Protestan meselesi halen bitmiş değil. Laik olmayan yani bir din devleti olan Birleşik Krallık, Protestan mezheplerden Anglikan ve Presbiteryen kiliselerine tabi herkesin resmi olarak koruyucusudur. Bu nedenle Kuzey İrlanda’daki din kardeşlerinin Katolikler tarafından baskı görmesi ihtimaline karşı ve hatta Kuzey İrlanda’daki Protestanların isteği üzerine, İrlanda’nın Protestan bölümünü krallık bünyesine dahil etmiştir. Olayların başlangıç noktası da burası zaten.

Enteresandır, İrlandalılar o kadar milliyetçi ve bağımsızlıkçı olmalarına rağmen dillerine olan sadakatleri çok zayıftır. Hatta bağımsız bir devlet olan İrlanda Cumhuriyeti’nde bile İngilizce resmi dil olmanın ötesinde, İrlanda Galcesi (ya da İrlandaca) olarak bilinen İrlandalıların gerçek dilini akıcı olarak konuşmayı bilenler, İrlanda nüfusunun sadece %1’ini teşkil eder.

Sırasıyla İngiltere – Galler – İskoçya ve Kuzey İrlanda bayrakları.

2) Taç Toprakları (Crown Dependencies)

Britanya takım adaları içerisinde yer alan, Birleşik Krallık’ın kralını devletin başkanı kabul eden birkaç ada devleti daha var. Onlar da Taç Toprakları (Crown Dependencies) olarak geçer. Crown Dependencies ifadesi neden böyle tercüme edilmiş, açıkçası bir fikrim yok. Taç Toprakları deyince meşhur Man Adası, Jersey Adası ve Guernsey isimli ada devletlerinden söz ediyoruz. Bu devletler, ne Birleşik Krallık, ne de değildir. Yani İskoçya ve Galler gibi Birleşik Krallık’a doğrudan bağlı olan ülkelerden farklı olarak bu devletler, direkt olarak krala tabidir, ancak Birleşik Krallık hükumetine tabi değildir. Zaten toplam nüfusu 250 bin civarında olan bu adalardan Man Adası, dünyanın meşhur vergi cennetlerinden biri olarak kabul edilir.

3) Kralın Tebaası Olan Devletler (Commonwealth Realm)

Bunlar, Kral 3. Charles’i kendi devlet başkanı olarak kabul eden devletlerdir. Ancak tıpkı Taç Toprakları gibi Birleşik Krallık’ın bir parçası değildirler. Biraz kafa karıştırıcı bir durum, o bakımdan etraflıca açmak istedim.

Kralın tebaası olan devletler, Birleşik Krallık da dahil olmak üzere 15 tanedir. Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine ve Jamaika gibi büyükler dışında Antigua and Barbuda, Bahamalar, Belize, Grenada, Saint Kitts and Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent and the Grenadines, Solomon Adaları ve Tuvalu gibi küçük devletleri kapsar. Kısacası, kralın mülkü üzerinde, toplam 150 milyondan fazla insan yaşamaktadır.

Ancak bir de İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth of Nations) diye bir kavram var. Bu devletler ise eskiden Britanya İmparatorluğunun parçası olup da günümüzde kralın tebaası olan 15 devlete ek olarak kraliyetten ayrılmış 37 başka devletin bir araya gelerek kurduğu bir birliktir. Bunlar Kralın Tebaası Olan Devletler (Commonwealth Realm) ile karıştırılmaya müsaittir. Hindistan, Pakistan ya da Güney Afrika Cumhuriyeti mesela, Commonwealth of Nations üyesidir ancak Commonwealth of Realm üyesi değildir yani krala tabi değildir.

Sonuç

Toparlarsak,

  • Çekirdekte İngiltere var. Hatta her şeyin çekirdeğinde Londra’da Westminster Parlamento binası ile Buckingham Sarayı arasında yer alan ve bir uçtan bir uca yürüyerek 18 dakika süren alan var.
  • Onun bir dış katmanında İskoçya ve Galler’i içeren Büyük Britanya Adası var.
  • Onun bir dış katmanında Kuzey İrlanda’yı da içine alan, dört bağımsız devletten oluşan ve Türkiye’de “İngiltere” olarak bilinen Birleşik Krallık yani tam adıyla “Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı” var.
  • Ona teğet, aynı dili konuşan, direksiyonu aynı tarafta olan, vatandaşları bir diğerinde ikamet edebilen, ama kraliyeti tanımayan; yani resmen olmasa da fiilen Birleşik Krallık’ın bir parçası olup olmadığı tam olarak belirsiz, Avrupa Birliği üyesi bir İrlanda Cumhuriyeti var.
  • Birleşik Krallık’ın bir dış katmanında, Britanya takım adalarından olup Birleşik Krallık hükumetine bağlı olmayan, ancak kraliyete tabi olan; yani coğrafi ve üst yapıda Britanya olup Birleşik Krallık’a bağlı olmayan Taç Toprakları (Man Adası vs.) var.
  • Onun bir dış katmanında ise tümden bağımsız birer devlet olup, kralı devlet başkanı olarak tanıyan; yani kralın tebaası olan Kanada, Avustralya gibi devletler var.
  • Bir de eskiden var olan ve ancak günümüzde var olmayan, Büyük Britanya İmparatorluğu var.

Biliyorum çok karışık ama sanırım açıklamayı başardım.

Kaynaklar

* Resim https://www.sawdays.co.uk/detour/inspiration/best-time-of-year-to-visit-the-scottish-highlands/ adresinden alındı.

** Resim https://nation.cymru/news/four-welsh-locations-feature-in-most-beautiful-villages-in-the-uk-list/ adresinden alındı.

One Comment

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.